Syndrom autostrady to nic innego, jak silne uczucie znużenia i senności, spowodowane monotonnymi warunkami jazdy. W konsekwencji, ten niezwykle niebezpieczny stan może dotknąć każdego uczestnika drogowego, ale to właśnie kierowcy zawodowi stanowią szczególną grupę ryzyka. Co więcej, policyjne statystyki polskich wypadków drogowych w 2022 roku informują o ponad 19 tysiącach incydentów z winy kierującego, z czego aż 562 przypadki były spowodowane zmęczeniem lub zaśnięciem. Jak temu zapobiec?
Skutki zmęczenia
Istnieje wiele różnych terminów i definicji zmęczenia oraz senności. Jednak, bardziej istotne od przedstawienia charakterystyki określenia, jest zidentyfikowanie efektów, do których ten stan prowadzi- a te są naprawdę poważne!
Znużenie ingeruje bowiem w możliwości motoryczne oraz poznawcze osoby kierującej, a te są przecież kluczowe dla prowadzenia pojazdu. Syndrom autostrady zmniejsza naszą kontrolę nad maszyną, powodując nagłe, nieprzewidywalne ruchy. To jednak dopiero początek trudności.
Drastycznemu obniżeniu ulega poziom uwagi i koncentracji oraz dozór nad utrzymywaną prędkością. W rezultacie, uczestnik ruchu drogowego charakteryzuje się wydłużonym czasem reakcji i brakiem koordynacji całego ciała. To oznacza, że na drodze właśnie pojawiło się śmiertelne niebezpieczeństwo o wadze kilku, a nawet kilkudziesięciu ton!
Co aktywuje syndrom autostrady?
Istnieje kilka podstawowych czynników, które generują ten niekorzystny stan. Spora część z nich odnosi się właśnie do specyfiki jazdy w warunkach, zawartych w nazwie zagadnienia- autostradzie.
Do najważniejszych faktorów należy bowiem monotonia krajobrazu, ekstremalne temperatury, brak stref odpoczynku, nocne trasy oraz zbyt długie odległości pokonywanej relacji, co bardzo często wiąże się z użytkowaniem dróg szybkiego ruchu oraz autostrad. Do tego zalicza się również długotrwałe obciążenie zmysłów, wzroku oraz słuchu, a także wymóg ciągłego skupienia. Nie należy także zapominać o niewłaściwych warunkach wewnątrz samego pojazdu oraz błędnej pozycji ciała.
Zasadniczym punktem tego aspektu jest również indywidualny stan zdrowia kierowcy. Syndrom autostrady może być wzmacniany przez niedobór snu, spowodowany na przykład zaburzeniami w tym zakresie. Do pozostałych względów zdrowotnych zalicza się nieustanny stres, choroby psychiczne, nadużywanie używek oraz choroby serca lub układu trawiennego!
Jednak, obszar obejmujący zdrowie kierowcy oraz okoliczności jazdy to wciąż nie wszystko. Raport „Zmęczenie kierowców w europejskim transporcie drogowym”, opublikowany przez Europejską Federację Pracowników Transportu, wskazuje na trzecie ogniwo – warunki pracy.
Środowisko pracy kierowców zawodowych jest nader wymagające. Specjalna ankieta wypełniana przez samych truckerów wskazuje najbardziej wrażliwe obszary, które mają bezpośrednie przełożenie na ich poziom zmęczenia. Jakie to czynniki?
Na pierwszym miejscu zestawienia znalazła się sytuacja, w której kierowcy wykonują pracę w trybie ciągłym, bez dni wolnych, a także stres. Kolejne punkty to:
- napięty harmonogram,
- zbyt mało czasu na odpoczynek,
- ilość czasu w pracy.
To właśnie ten ostatni element jest szczególnie ważny w kontekście syndromu autostrady. Warto bowiem pamiętać, że praca kierowcy zawodowego nie polega wyłącznie na procesie przewozu towarów.
Bardzo często truckerzy zaangażowani są także w sam etap załadunku, rozładunku, skutecznego zabezpieczenia towarów oraz uzupełnienia wszelkich czynności formalnych. Każde zadanie wpływa na właściwą realizację usługi transportowej oraz ostateczną satysfakcję zleceniodawcy.
Syndrom autostrady, czyli skala problemu
Opisywane dzisiaj zagadnienie nie odzwierciedla jedynie wyzwań garstki kierowców, ale stanowi naprawdę rozległe wyzwanie dla branży transportowej i całego sektora TSL. Najlepszym tego dowodem są rezultaty badań umieszczone w raporcie Europejskiej Federacji Pracowników Transportu z 2021 roku.
Przedstawione dane są naprawdę niepokojące. Ankieta zrealizowana we współpracy z grupą kierowców zawodowych dotyczyła częstotliwości prowadzenia pojazdu w warunkach ogólnego zmęczenia. Co ciekawe, aż 60% zapytanych respondentów wskazało odpowiedź potwierdzającą- dość często lub czasem!
To jednak nie koniec szokujących danych. Dalsze analizy pokazują, że nawet 1/3 wszystkich kierowców samochodów ciężarowych przynajmniej raz na przestrzeni ostatniego roku zasnęła podczas prowadzenia pojazdu, a 66% z nich wykonała nieplanowany postój w związku ze zmęczeniem.
Ostatni wykres informuje, że 26% kierowców niemal doświadczyło wypadku spowodowanego zmęczeniem. Skutki incydentu z udziałem tak ogromnych gabarytów samochodu ciężarowego łatwo sobie wyobrazić. Zatem, jakie działania zapobiegawcze należy podjąć?
Jak powstrzymać syndrom autostrady?
Wiemy już, że problem jest powszechny i bardzo poważny. Z tego powodu, działania zapobiegawcze powinny uwzględniać trzy poziomy działania- nawyki kierowców, politykę przedsiębiorstwa transportowego, a także regulacje organów administracyjnych. Jedynie tak zintegrowana strategia może doprowadzić do poprawy bezpieczeństwa na polskich i europejskich szlakach drogowych.
Kierowca
Należy podkreślić, że uczucie znużenia jest niezależne od wszelkiego rodzaju kursów, szkoleń i certyfikacji. Jednak, odpowiednia edukacja stanowi silne wsparcie w kształtowaniu świadomości oraz właściwych nawyków kierowcy, co jest potężnym narzędziem w walce z syndromem autostrady- takie spostrzeżenie popiera aż 70% profesjonalnych truckerów!
W praktyce, edukacja pomaga szybko zidentyfikować najpopularniejsze objawy pojawiającego się syndromu autostrady. Należy do nich:
- bardzo częsty odruch ziewania,
- niespokojne ruchy w fotelu,
- uczucie ciężkich powiek oraz nienaturalne mrużenie oczu,
- osłabiona koncentracja i komunikacja,
- ogólne uczucie znużenia.
Opisane wskaźniki alarmują nas o wkradającej się monotonii jazdy. Edukacja w tym obszarze udostępnia kierowcy szereg sprawdzonych narzędzi do zarządzania niebezpiecznym stanem.
Wskazówki obejmują również właściwe zachowania przed rozpoczęciem planowanej trasy. Wówczas, warto dokładnie przewietrzyć wnętrze naszego pojazdu, przygotować odpowiednie ustawienia fotela oraz unikać obfitych posiłków, które zwiększają uczucie ociężałości.
Warto pamiętać również o regularnych postojach oraz ruchu, zadbaniu o źródło wartościowych posiłków oraz pobudzających warunków pracy. Przykładem jest systematyczna zmiana temperatury i zapewnienie cyrkulacji powietrza.
Sami kierowcy także wskazują kluczowe aspekty poprawy w tym zakresie. Według raportu jest to podniesiona ilość stref odpoczynku na trasie, lepsza infrastruktura drogowa oraz zwiększona świadomość pracodawców w kontekście konsekwencji zmęczenia. Spójrzmy zatem na kolejny etap zwalczania syndromu autostrady- właścicieli firm przewozowych.
Pracodawca
Również tutaj wymienić można kilka zasadniczych środków zaradczych. Podstawowym narzędziem jest egzekwowanie już obowiązujących przepisów w zakresie czasu pracy oraz czasu prowadzenia pojazdu.
Następnym komponentem jest ustalanie rozsądnych i optymalnych grafików, które nie nadwyrężają możliwości kierowców. To oznacza, że spedytor powinien uwzględniać rytm dobowy planowanych obowiązków, ale także sam zegar biologiczny pracownika, co wpływa na jego samopoczucie i efektywność wyników.
Ostatnim punktem jest dbałość o nowoczesny i niezawodny charakter eksploatowanej floty, ale także stan zdrowia kierowcy. Dodatkowe badania umożliwiają skuteczną kontrolę oraz szybką identyfikację i wyeliminowanie niepokojących objawów, które mogą dyskretnie wzmacniać syndrom autostrady.
Organ administracyjny
Trzeci poziom obejmuje zmiany na szczeblu ustawodawczym. Tutaj wskazuje się na bardziej szczegółowe kontrolowanie nałożonych przepisów oraz większą ilość inspekcji.
Postulaty dotyczą także zwiększenia obowiązujących sankcji i kontynuację usprawnień technicznych, w tym potencjału inteligentnych tachografów. Istotnym ogniwem jest także poprawa dostępnej infrastruktury drogowej, a w szczególności stref odpoczynku. Podkreśla się znaczenie natężenia ochrony oraz dostępnych punktów do rekreacji, przy jednoczesnym zmniejszeniu generowanego hałasu.
